Langosz (duży racuch) 
Euro-skrzynka po rumuńsku 
Flaki po rumuńsku 
Rower wodny (Sybin) 
kirchenburg Cisnadie/Heltau 
Cisnadioara 
Kolejka do zamku PoD 
kirchenburg Prejmer/Tartlau 
kirchenburg Prejmer/Tartlau Pierwszy dzień wycieczki (16.08.2019), w planie którego dotarcie do Cluj via Warszawa samolotem. Wylot planowo 12:00 z GDA, ale już z Warszawy zamiast 14:40 polecieliśmy 16:00. Oba loty Bombardierami Q400 BTW. Lądowanie w Cluj po mniej więcej godzinie. Z lotniska do centrum jest blisko i jedzie się trolejbusem. BTW oprócz trolejbusów są jeszcze tramwaje i autobusy. Po zakwaterowaniu się idziemy na miasto a nawet na kolację.
Następnego dnia w planie zwiedzanie Cluj. Fara pod wezwaniem św. Michała niestety w remoncie. Można z zewnątrz oglądać, ale też niewiele widać bo siatkami pozasłaniana. Ciekawe jest za to muzeum etnograficzne z dużą liczbą eksponatów w tym narzędzi i maszyn używanych na Transylwańskiej wsi. Ci Rumuni to mistrzowie obróbki drewna się okazuje... Muzeum ma też oddział w plenerze, ale o tym Elka nie wiedziała więc tam nie byliśmy.
Następnego dnia (niedziela) jest `transfer day': mikrobusem jedziemy do miejscowości Turda. Że to niedaleko jest jesteśmy na miejscu względnie wcześnie, coś koło 10:00. W Turdzie są trzy atrakcje: kopalnia soli (Salina Turda), wąwóz i muzeum historii. Chcemy jechać do kopalni autobusem, ale że ni cholery nie wiadomo kiedy ten autobus będzie to, decydujemy się zaatakować kopalnię z buta. Ostatecznie to tylko 4km. Bilet kosztuje 40 PLN, w kopalni tłok--kupa luda. Kiedyś kopalnia soli, dziś pieniędzy.
Po zwiedzeniu kopalni jedziemy już autobusem do centrum, a potem piechotą na nową kwaterę. Kwatera jak poprzednia OK, tylko moje wifi w GPD nie działa. Elka coś marudzi o wąwozie, ale jest już 15:00 a podobno samo przejście przez wąwóz to 3h. A jeszcze trzeba dojechać i odjechać. Odmawiam kooperacji i od razu przechodzimy do realizacji ostatniego punktu pobytu w Turdzie, tj. zwiedzania muzeum historii.
Muzeum przedstawia eksponaty odkryte w pobliżu Turdy pochodzące z czasów przed-rzymskich, rzymskich i późniejszych. W skrócie: w czasach Imperium Romanum Rumunia nazywała się Dacja a Turda nazywała się Potaissa. W Potaissie było Castrum, gdzie stacjonował Legio quinta Macedonica (5 legion macedoński). Principia czyli kwatera główna tego obozu miała powierzchnię hektara a Legion liczył 5 tysięcy ludzi. Potęga. W miejscu gdzie było Castrum nie byliśmy ale chyba nic tam nie ma specjalnie ciekawego bo przewodniki nic n/t nie wspominają. Przyznam się, że do tej pory słowo Dacia oznaczało dla mnie wyłącznie nazwę rumuńskiego producenta samochodów. Muzeum tego dnia za darmo. Turda/Potaissa must see place to visit.
Rano 19.08 (poniedziałek) znowu transfer day: jedziemy tak w ogóle do miejscowości Alba Julia, ale z przystankiem w miasteczku Aiud bo tam jest coś godnego obejrzenia: kościół warowny. Jest, nawet imponujący, ale niestety w remoncie (podobnie jak fara w Cluj). Można obejrzeć z zewnątrz. Rozczarowani wsiadamy do następnego autobusu i jedziemy dalej. Zysk z pobytu w Aiud taki, że dojeżdżamy do Alba Julia circa 13:00, wolnym krokiem na kwaterę i będziemy o 14:00 więc nas wpuszczą bez łaski.
Nasze Castrum jest tym razem w bloku, który z zewnątrz jest okropny, a w środku jest jak najbardziej OK (czyli tak jak w PL, tylko klatka schodowa/winda jeszcze bardziej obskurna). Można nawet powiedzieć że trafił nam się apartament z widokiem (na stare miasto). Wifi działa nawet w GPD, zresztą dostawcą jest UPC. Idziemy na miasto znane z dobrze zachowanych rozległych umocnień. Są tutaj nawet dwa muzea: otwarte i zamknięte. Zamknięte (na głucho) dotyczy czasów rzymskich sądząc z tego co widać. No ale jest zamknięte więc sprawa prosta. Otwarte dotyczy twierdzy per se, ale na moje oko to bardziej przyhotelowe entertainment facility za 20 PLN/osoba niż prawdziwe muzeum. Uczciwie wystawili zresztą listę atrakcji do obejrzenia przed kasą i ta lista mocno pachnie lipą (zresztą widział ktoś listę eksponatów przed kasą muzeum?). Nie wchodzimy...
W Turdzie nie było obiadu tutaj idziemy do czegoś w rodzaju baru mlecznego. Ja kupuję zupę jarzynową na żołądkach, a na drugie mamałyga z kawałkiem mięsa do tego szpinak na gęsto, warzywa grilowane, surówka z kapusty i buraki w ocćie (kapusta i buraki na spółkę z Elką). Jako, że jesteśmy tutaj już trzeci dzień to się zorientowaliśmy, że w temacie gastronomii to tutaj kiepsko jest. Generalnie jest drogo i do tego wszystko na jedno kopyto i to takie, które nam nie odpowiada: kawał mięcha z czymś w kilku wariantach. Jakieś placki/pierogi/naleśniki są nieobecne. Ryby za normalną cenę też. Wszechobecne są pizze, no ale ja mogę sobie w Sopocie kupić lepsze i tańsze.
Rano 20.08 (wtorek) znowu transfer day. Jedziemy do Sebes (Sybin, albo Hermannstadt). Ponieważ jest to znacząco dalej, to docieramy dopiero około 13:00 na kwaterę, zostawiamy walizy i idziemy na miasto. Dajemy jeszcze jedną szansę rumuńskiej gastronomii, ale i tym razem ta gastronomia daje dupy. Kupujemy dwie zupy (flaki, nawet nas kelnerka ostrzega czy na pewno chcemy), pizzę i warzywa. Co tu jest niby regionalnego?
Następny dzień też w Sebes: muzeum Bruckethala (25 PLN/osoba). Potem Elka chce zwiedzać muzeum farmacji (10 PLN/osoba). Uparła się, bo w Sybinie działał Samuel Hahnemann, który wymyślił homeopatię (urodził się też tutaj Hermann Oberth (ale póki co nie ma muzeum Obertha i/lub rakiet). Generalnie muzea, które odwiedziliśmy dotąd były OK, widzieliśmy ciekawe/oryginalne, dobrze pokazane i opisane (w języku angielskim) eksponaty (well czasami trochę niedobrze -- głównie z oświetleniem bywają problemy). Ale let's make history: na muzeum farmacji szkoda czasu i pieniędzy. Gdyby zachować proporcje, to przy cenie 25 PLN za Bruckethala, to do tego muzeum farmacji można wejść za 2 PLN (jak pada). W centrum wszystko zwiedzone jedziemy do Astra park gdzie jest skansen wsi rumuńskiej. Łazimy tam do 17:00. Skansen godny polecenia. Oni tu wszystko mieli kiedyś napędzane kołem wodnym!
Trzeci i ostatni dzień w Sebes. Jedziemy do miasteczka Cisnadie gdzie jest kolejny warowny kościół i wsi Cisnadioara obok gdzie jest jeszcze jeden. Do Cisnadie (Heltau) docieramy o 12:30. Kościół (w oryginale Kirchenburg) w remoncie (podobnie jak fara w Cluj i kościół warowny w Aiud). Jakiś facet otwiera śmiało furtę, to my za nim. Pracownik z firmy remontującej, ale po cywilu a nie w kombinezonie/kasku co by nas pewnie odstraszyło żeby wejść. Dzięki temu przypadkowi zwiedzamy przynajmniej teren kościoła, bo ekipa remontująca chyba nas toleruje (coś tam do nas mówią, Elka twierdzi że nas ostrzegają, ale nie wyganiają) Muzeum przykościelne nt niemieckiej historii Cisnadie jest zamknięte. Muzeum komunizmu (też przy kościele) za to otwarte i nawet można by wynieść ten szmelc co tam wyłożyli w gablotach (plakaty, ulotki, legitymacje, portrety Caucescu), bo nikt tego nie pilnuje ale po co?
Idziemy piechotą do Cisnadioara. Tym razem o dziwo kościół jest otwarty. Żeby wejść trzeba zapłacić 8PLN i wejść na całkiem pokaźną górę. Wieś kiedyś zamieszkiwali Niemcy i nazywała się Michelberg. W kościele nic nie ma oprócz kilkudziesięciu płyt z nazwiskami poległych żołnierzy z pierwszej wojny. Wiele polskich nazwisk... Potem na kwaterze doczytuję co tu się działo w 1916 roku (https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Transylvania). Wracamy z góry akurat jak niemieccy turyści odkrywają, że jedyna restauracja we wsi jest closed (bo urlop). Niemcy mocno rozczarowani, bo oprócz restauracji jest tylko fastfoodowa buda gdzie sprzedają frytki i kiełbasę z musztardą. Piwa już nie sprzedają, ale można sobie w sklepie obok budy kupić. Kupujemy po butelce a w plecaku mamy po serniku z Sebes. Cały dzień na suchym prowiancie, ale jest tak gorąco, że nawet specjalnie nie chce się jeść....
Generalnie normalne kościoły w tej Rumunii to zamknięte na trzy spusty są. No jak zabytek to ewentualnie można wejść i przez kratę popatrzeć. Nieliczne są otwarte. W Cluj byliśmy nawet świadkami ślubu (prawosławnego zresztą)
Rano 23.08 (piątek) znowu transfer day (4TD). Tym razem do Brasov. Mikrobusem z Sebes o 9:30 wyruszamy i jesteśmy na miejscu po 3 godzinach. Z dworca autobusowego na kwaterę blisko. Tym razem Elka kupiła pokój, ale ponieważ kwatera to nam jest potrzebna do spania tylko, to nie ma to wielkiego znaczenia. Idziemy na miasto i zwiedzamy czarny kościół. Wejście płatne (tutaj to częste a opłaty bynajmniej nie symboliczne). Imponujący. Pięć organów w szczególności. Pół kościoła zajmują zwykłe ławy dla zwykłych ludzi, a pół to są bogato zdobione byśmy powiedzieli loże sponsorskie, (które BTW nie wypaliły u Adamowicza na jego Budyniodromie w GDA). Domyślam się, że sponsorami były/byli różnego rodzaju 'władze'/bogaci mieszczanie (rada miasta/cechy). Wszędzie dywany anatolijskie powieszone ku chwale Bożej. Do tego w sumie pierwszy raz jestem w protestanckim kościele. Szkoda tylko, że w Rumunii nie można zdjęć robić w wielu muzeach (tutaj też).
Następny dzień zwiedzamy zamki w Rasnov i Bran. Charakterystyczne dla Transylwanii są specyficzne fortyfikacje miejskie, które mieliśmy już okazję oglądać w Aiud, Cisnadie, i w Cisnadioara a jeszcze planujemy coś takiego oglądać w Prejmer i w Saschiz. Te fortyfikacje to coś w rodzaju otaczania miast murami w Europie średniowiecznej, tyle że tutaj nie otaczali całych miast a budowali rodzaj cytadeli, w której wszyscy się chronili na wypadek niebezpieczeństwa (albo ta cytadela był lokowane za miastem na górze -- wtedy się nazywa zamek chłopski). Często taka cytadela była budowana naokoło kościoła stąd warowny kościół, ale ta konkretna forteca w Rasnov nie jest obwarowanym kościołem tylko regularnym zamkiem na górze za miastem (tak jak kościół w Cisnadioara). No może nie do końca regularnym, raczej to miasto w miniaturze--infrastruktura niezbędna do przetrwania nawet długotrwałego oblężenia. Podobne miniaturowe miasto-twierdzę zobaczymy jutro w Prejmer (ale w Prejmer jest to forteca w środku miasteczka zbudowana wokół kościoła)...
Po obejrzeniu Rasnov jedziemy do Bran. Mały malowniczy zamek na skale znany powszechnie jako zamek Draculi (aka Prince of Darkness czyli PoD). Wejście za opłatą 40 PLN. Rumuni z kwatery nam mówili, że nie warto płacić i wchodzić, bo tam nic nie ma no ale skoro już to jesteśmy to głupio nie wejść. Ludzi dziki tłum (bilet 40 PLN przypominam). Na początek 40 minut czekania w kolejce żeby w ogóle wejść do zamku. Zwiedzanie także w tłumie, nie ma czasu się zatrzymać bo za plecami kupa luda napiera, a że wszędzie ciasno jak na łodzi podwodnej to niespecjalnie jest gdzie nawet ustąpić miejsca i przepuścić. Normalnie zamek dla krasnali, ja to przykładowo w żadne drzwi bym nie wszedł niepochylony mimo, że część pomieszczeń podwyższono na potrzeby króla Ferdynanda, który tu później urzędował. Potwierdza się opinia naszych gospodarzy, że lipa niewarta czasu i pieniędzy. No ale ze względów prestiżowo-wizerunkowych nie było wyjścia....
Wracamy do Brasov o 17:40. Autobus nabity ludźmi po sam dach. Ciekawe co by było gdyby nam się zachciało lekkomyślnie wracać ostatnim (o 19-cośtam)?
Niedziela 25.08 ostatni dzień w Brasov jedziemy rano do Prejmer oglądać kościół warowny. Podobnie jak w Cisnadie jest to cytadela w środku miasta zbudowana wokół kościoła. Ale dużo większa. Prawdziwy Kirchenburg nie żadne popierdółki. W Cisnadie to był kościół otoczony murami, a tutaj to jest mini-miasto zdolne do przetrwania długiego oblężenia (tak mi się wydaje przynajmniej). Detalicznie wszystko oglądamy, bo prawie wszędzie można wejść. Potem jemy po langoszu z serem z foodtrucka przed fortecą i wracamy na kwaterę. Dopiero 15:00, a nam się skończył program pobytu. Postanawiamy pójść teraz na kwaterę, odpocząć trochę a potem obejrzeć Brasov by night.
Wychodzimy o 18:00 na miasto i przypadkowo odkrywamy fragmenty interesujących umocnień. Konkretnie w lesie widzę coś co na mapie nazywa się Turnul Alb (Biała Wieża) i jest doskonałym punktem widokowym, z którego można zrobić fajne panoramy Starego Miasta i Czarnego Kościoła. Jest też niedaleko Turnul Negro (też biały zresztą). Wracamy o 21:00.
Rano 26.08 transfer day #5. Pobudka 5:00 (czyli 4:00 CET), bo o 5:40 rano idziemy na dworzec kolejowy i odjeżdżamy do Sighisoara (pociąg 6:10), reklamowanej jako ostatnie zamieszkałe średniowieczne miasto. Zostawiamy plecaki na kwaterze i idziemy sprawdzić czy to prawda. Całe to średniowieczne miasto to oczywiście przysłowiowe dwie ulice na krzyż, na których 3/4 domów to pensjonaty, restauracje hotele i sklepy. Pół góry zajmuje poza tym cmentarz. Faktycznie malownicze miejsce, ale 2 godziny wystarczą na zwiedzenie wszystkiego. Że nie mamy koncepcji co dalej idziemy na piwo, potem zamawiamy dwie ciorby w chlebie na rynku i wracamy o 14:00 na kwaterę. Następnego dnia jedziemy oglądać kościół obronny w Saschiz.
W porównaniu do kościołów z Aiud i Cisnadie, a zwłaszcza z Prejmeru najmniej imponująca forteca, ale ciekawy kościół. Na wzgórzu za miastem jest jeszcze 'zamek chłopski'. Czekamy chwilę na panią w kościele bo gdzieś poszła żeby się zapytać jak dojść do zamku (kasę zostawiła otwartą, bilety i pieniądze na wierzchu leżą. -- widać tu nie kradną...) Wracamy z zamku i mamy szczęście, bo akurat jedzie mikrobus do Sighisoary. Po południu idziemy szlakiem czerwonym do Rezerwatu Dębów. Bez szału ale interesująca wycieczka. To ostatni punkt programu wycieczki po Transylwanii.
Rano 28.08 transfer day #6. Pobudka 4:00 (czyli 3:00 CET) żeby na spokojnie wyjść 4:40 na stację. Pociąg odjeżdża 5:30. Około 10 jesteśmy z powrotem w Cluj. Że mamy dużo czasu wymyśliłem że pójdziemy zwiedzać skansen, którego nie zdążyliśmy obejrzeć jak tu byliśmy 2 tygodnie temu (prawie). Strzał w dziesiątkę. Niby podobny do tego skansenu w Sebes ale jednak inny. W szczególności trzy interesujące/oryginalne drewniane kościoły, które można obejrzeć od środka.
Wnioski ogólne: wszyscy tu mówią dobrze po angielsku. Naprawdę. Konduktor, sprzedawca w sklepie, kierowca w autobusie. Z każdym idzie się dogadać. Jest czysto na ulicach, nie ma żebraków i bieda-handlu. Wycieczka bez samochodu to był średni pomysł raczej, bo Rumunia to nie Gruzja gdzie można wszędzie jechać taksówkami albo marszrutkami za rozsądne pieniądze. WiFi w GPD często nie działa, trzeba będzie jakąś extra kartę zabierać.
Zdjęcia z wyjazdu są/będą tutaj, ślad jest zaś tutaj. W promocji link do ciekawego bloga pn. Hanys w podróżach.
